tavırlar teorisi

Etvar nazariyesi. İbn Haldun’un ileri sürdüğü ve devletlerin oluşum ve gelişimleriyle ilgili beş aşama öngören kuram. Buna göre, ilk dönem, bütün siyasal muhalefet odaklarının bastırıldığı, iktidarın tek noktada toplandığı zafer dönemidir. Bu dönemde devleti ortaya çıkaran temel unsurlardan biri olan asabiyet henüz tam kırılmamış, devlet baskısı tam sağlanmamıştır. Bu dönemi, yöneticilerin yönetilenler üzerinde tam egemenlik kurdukları, bürokrasinin kuvvetlendiği, asabiyetin kırıldığı ve iktidar paylaşımına hiçbir şekilde izin verilmeyen istibdat dönemi izler. Üçüncü dönem olan ferağ döneminde, yöneticiler iktidar olmanın nimetlerini kullanır, gösterişe yönelik saray, köşk, heykel vs. yapılmaya başlanır, süslü elbiselerle büyük törenler yapılır. Dördüncü ve devletin durgunlaştığı müsalemet döneminde koyu bir gelenekçilik hüküm sürer. Bu çerçevede geçmiş dönemlere övgüler düzülür. Bu dönemde rahatlık ve sükûnet egemendir. Son dönem olan israf ve tebzir döneminde ise temel özellik saçıp dağıtmaktır. Devletin önemli kademeleri ehliyetine bakılmaksızın yöneticilerin yakınlarına dağıtılır, keyfi uygulamalar zirvededir. Bundan sonra devlet zevale doğru gitmektedir.