kalıp değişkenler

« Sözlük Dizinine Dön

Değişik toplumlarda görülen davranış biçimlerinin temel özelliklerini yansıtacak bir ideal tip meydana getirmek amacıyla oluşturulan davranış kalıpları. T. Parsons ve E.A. Shils tarafından geliştirilen bu kalıp değişkenler geniş uygulama alanına sahip olmakla beraber daha çok modern ve geleneksel toplumlardaki davranış biçimlerinin farklılığını göstermek üzere kullanılmaktadırlar. Birer ikili şeklinde ifade edilen söz konusu kalıp değişkenler beş grupta toplanmaktadır. 1. Evrensellik-özgülük (universalism-particularism): Bireyler davranışlarında ya evrensel, genel kabul gören, belirli kişi ve durumlara özgü olmayan değerlere ya da kişisel, kendilerine özgü yargılarına uyarlar. Bu kalıp değişken bir sosyal kategoride yer alan bireyin o kategoriye ait olmayan özelliklere de sahip olması durumunda farklı muamele görüp görmediğini ifade eder. 2. Başarı-nitelik (achievement-ascription): İnsanlar diğer insanlara, ya onların bizzat yaptıklarına bakarak, ya da cinsiyetlerine, sahip oldukları unvan, mal veya statüye bakarak davranmaktadırlar. 3. Duygusal tarafsızlık-duygusallık (affective neutrality-affectivity): İlişkiler ya tarafsız, rasyonel ya da duygusal gerekçelere dayanır. 4. Yaygın ilgi-özel ilgi (diffuseness-specifity): Toplumsal ilişkiler ya karşılıklı çok yönlü ve birbirine bağlı yüzlerce ilişki halkası biçiminde, ya da tamamen dar bir çerçevede ve bire-bir bir karşılıklılık ilişkisi biçiminde tasavvur edilirler. 5. Toplumsallık-kişisellik (collective orientation-self orientation): Davranışlar ya kişisel çıkar, ya da grup veya toplumsal çıkarlara göre biçimlenir.

İngilizcesi:
pattern variables
« Sözlük Dizinine Dön