Türkiye’de Kimlikler, Din, Ekonomi ve Siyaset

Ankara Sosyal Bilimler Vakfı, Başkentte bir düşünce kuruluşu, bir düşünce platformudur. Bu çerçevede, değişik sosyal konularda programlar
yapılmakta, bazı projeler yürütülmekte ve araştırmalar gerçekleştirmektedir. Ülkemizde ve dünyada gelişmelerle ilgili olgun, yetkin değerlendirmeler, söyleşiler, analizler yapılmaktadır. 2024 yılında toplumsal analizin çok derinlemesine ifadesi ve yöntemi olarak değerlendirilebilecek bir “Değerler Araştırması” projesi gündeme alınmıştır. Toplumsal değerler, toplumların ve bireylerin kimliğini oluşturur. Toplumsal değerler, hayatın her alanına ve çizgisine dağılmış, sinmiş ve sızmış durumdadır. Toplumları ve bireyleri kendi kimliği ile ayakta tutan, geçmiş ve geleceğini irtibatlayan temel dayanaklar ve sütunlar gibidir. Bireylerin davranışlarını ve önemli toplumsal hareketleri besleyen, motive eden, hatta eylem haline gelmesini sağlayan da derinlerde bu değerlerdir denilebilir. Bireyin zihniyetini oluşturan, düşüncesini şekillendiren, bunların tutum haline gelmesini ve tutumların eyleme dönüşmesini sağlayan değerlerdir. Bu sebeple, toplum çalışmalarında bu değerlerin zaman zaman gözden geçirilmesi, ne durumda olduklarının yoklanması gerekmektedir. Toplumu iyi anlamak için bu değerlerden hangilerinin ne yönde evrildiği, hangilerinin değişim geçirdiği, hangilerinin irtifa kaybettiği, hangilerinin yükseldiği tespitlerinin iyi yapılması gerekir. Tabii, bunların periyodik olarak yapılması ile değişim daha kolay ve sağlıklı tespit edilecektir. Aynı araştırma içinde yer alan yaş grupları ve kuşak mukayesesi de az da olsa bazı ipuçları verebilmektedir. Vakfın bu çalışmasında hem uluslararası bazı değer araştırmalarının sonuçları, hem de ülkemizde yapılmış değişik araştırmaların sonuçları ile mukayese ve değerlendirmeler yapılmıştır.

Bugün dünyada toplumları analiz ve anlamada Değerler Araştırmaları büyük önem taşımakta ve uygulanmaktadır. Uluslararası
kuruluşların da kendi çalışma alanları açısından bu konuda geniş kapsamlı, ülkeleri mukayese ile ele alan araştırma ve değerlendirmeleri olmaktadır. Bu konuda, yine uluslararası boyutta akademik çalışmalar da mevcuttur. Bunlardan bazılarına kitabın ilerleyen sayfalarında değinilecektir. Bu araştırma planlanırken ve içerik belirlenirken hem “Dünya Değerler Araştırması” gibi uluslararası çalışmalar, hem ülkemizde yapılan bu tür araştırmalar incelenmiş ve gerektiğinde mukayeseler yapılmıştır. Bu şekilde, araştırmada hem uluslararası standartlar hem de ülkemize has boyutlar birlikte ele alınabilmiştir. Toplumsal Değerler çok kapsamlı, çeşitli ve derindir. Bir araştırmada bir toplumun değerlerinin hepsine derinlemesine bakış kolay değildir. Bu konulardaki ulusal ve uluslararası araştırmalarda daima konu ve boyut seçimi yapılmak zorunluluğu vardır ve uygulama bu şekildedir. Bu araştırma ve analizde üç temel alan seçilmiştir: Din, Ekonomi ve Siyaset. Bu üç alan bizim toplumumuzda etkileri geniş olan, diğer alanları da çok etkileyen daha dirençli boyutlardır. İnşallah diğer boyutlarda ayrı çalışmalar yapılacaktır. Ancak, bu araştırmada üç temel değer alanı seçilse de dolaylı olarak diğer bazı boyutlar da gündeme gelmiş olmaktadır.

Bu çalışma, koordinasyonumda Ömer Demir, İbrahim Dalmış, Ömer Toprak ve Cem Eyerci’den oluşan bir ekip tarafından yürütülmüştür.
Bu ekip, aynı zamanda, kurulduğu ve etkili bir düşünce kuruluşu olduğu yıllarda Ankara Sosyal Araştırmalar Merkezi’nde (ANAR) o önemli
Türkiye Gündemi araştırmalarının yürütülmesinde, sonrasında bir dönem Devlet İstatistik Enstitüsü’nün (DİE) Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)
haline dönüşmesinde aktif olarak rol almış, saha araştırmalarında oldukça deneyimli bir ekiptir. Çalışmalar esnasında o günler de sık sık anılmıştır.
Araştırmanın saha uygulamasını ETİG firması yürütmüştür, firmanın saha ekibi ve yöneticilerine de bu vesileyle teşekkür ederim. Araştırmanın soru seçim aşamasından metinlerin gözden geçirilmesine kadar araştırmanın çok farklı aşama ve alanlarında birçok kişinin emeği geçmiştir. Hepsine çok teşekkür ederim. Araştırmanın sonuçlarının değerlendirmesi olan bu eser aynı zamanda Ankara Sosyal Bilimler Vakfının ilk kitabıdır. İnşallah, peşinden Vakıf bünyesinde yapılan önemli Sosyal Bilim Söyleşilerinin yer aldığı birkaç kitabımız daha yayınlanacaktır. Eserin içinde yaşadığımız dönemin daha iyi anlaşılmasına katkı sağlamasını dilerim.

Beşir Atalay
Ankara Sosyal Bilimler Vakfı
Mütevelli Heyeti başkanı